|
|
 39. ZLT: Port Royal, czyli nie każdemu jabłko z rajuNa scenie Rynku Wielkiego, w ramach 39. edycji Zamojskiego Lata Teatralnego, zaprezentowano jednowątkową akcję sztuki rozgrywającej się w ciągu jednego dnia 27 sierpnia 1664 r. w jednym tylko miejscu - klasztorze Port Royal pod wezwaniem Najświętszego Sakramentu na przedmieściach Paryża (21.06.).
Do klasztoru przybywa ksiądz arcybiskup z nakazem podpisania przez siostry zakonne deklaracji lojalności. Siostry nie godzą się na to, zdecydowane bronić swej niezależności. Bo czyż można podpisać deklarację wbrew swojemu sumieniu? Jak się okazuje można, a nagrodą jest jabłko z raju i pozostanie w zakonie. Dwanaście zbuntowanych sióstr zostaje wydalonych ze wspólnoty. To kara za brak lojalności wobec zwierzchników. Bo "nie wolno być za bardzo inteligentnym". A sumienie egzekutora? Ono nie ma tu nic do rzeczy. "Firma" musi trwać, głos owieczek/maluczkich się nie liczy.
Autor "Port Royal" Henry de Montherlant (1896-1972), francuski pisarz i dramaturg w swoich utworach wnika w najgłębsze tajniki ludzkiej psychologii. Jego bohaterowie to postaci nieprzeciętne, swą duchową wielkością nie przystające współczesnym im czasom.
Słuchacze Szkoły Aktorskiej Haliny i Jana Machulskich w Warszawie zaprezentowali zamojskiej publiczności historię sióstr zakonnych zgromadzonych w klasztorze Port Royal. Popierają jansenizm, choć potępia go papież i jezuici. Ale, jak mówi jedna z zakonnic: "Papież się może mylić, jest człowiekiem". Pisarz nie próbuje tłumaczyć teorii jansenizmu, nie wskazuje gdzie leży prawda. Skupia uwagę na postawach i przeżyciach ludzi poddanych ciężkiej próbie, pokazuje wielkość i słabość dusz ludzkich i charakterów, także heroizm i strach. Ach ta nieugiętość. Czy to się opłaca?
Po mocnym, bardzo psychologicznym wymiarze spektaklu rozmawiam z Anną Dziedzic, reżyserem spektaklu, doświadczonym pedagogiem, która w Szkole Aktorskiej Haliny i Jana Machulskich prowadzi zajęcia z improwizacji i dramy oraz dyplomy. W tym roku zainicjowała Koło Naukowe.
- Gratuluję sztuki. Jestem pod jej wrażeniem. Sztukę "Port Royal" odczytałam bardzo współcześnie, nie koniecznie w kontekście kościoła - lojalność bez reszty.
Anna Dziedzic: Niewątpliwie jest to spektakl współczesny, chociaż niezbyt dotyczący jej problematyki. Mówi o okresie Ludwika XIV, ale są odniesienia do współczesności. Ale na ten temat nie będziemy rozmawiać, bo był spektakl na ten temat.
- Dlaczego sięgnęliście po tą właśnie sztukę, bo to bardzo poważny temat?
Anna Dziedzic: Jest to grupa dyplomantów, trzeci rok, więc oni szukają - razem ze mną reżyserem - tekstu, który by się nadawał na dyplom, gdzie jest dużo ról kobiecych, bo jak zwykle w szkołach teatralnych jest więcej pań niż panów. To sprawa podstawowa. Druga, że jest to świetny tekst, doskonały, bardzo dobrze napisany. Autor sztuki Montherlan potrafił oddawać tę nietypową psychikę, mężczyzna psychikę kobiecą, czyli jest to tekst wyraźnie do zagrania przez kobiety. Tu są emocje: jest strach, lęk i niepokój, czyli tekst bardzo emocjonalny i wymagające ćwiczenie dla młodych adeptów, za moment już aktorów.
- Problematyka dotyczy wolności jednostki.
Anna Dziedzic: Tak, temat wolności słowa, wolności wyznania, wolności interpretacji - właśnie interpretacji religii, ponieważ to wszystko się dzieje w ramach ideologii kościoła katolickiego. Tak to było. Dotyczy dyskusji wewnątrz ideologii. To, co się dzieje w kościele dzisiaj i te dyskusje wokół, bo problemów jest bardzo dużo w tej chwili. Publiczność może nie wie o co chodzi - mówię - w sensie dosłownie ideologicznym, bo tam była dyskusja między jansenistami, którzy byli bliżej św. Augustyna, a kościołem oficjalnym będącym bliżej św. Tomasza. Jezuici byli bardziej tolerancyjni, a jansenizm próbował odnowić kościół stawiając ogromne wymagania moralne, wielkiej czystości moralnej przed wyznawcami kościoła katolickiego. To jest tak trochę nie typowo, że jezuici są otwarci na niewłaściwe zachowanie człowieka, a janseniści optowali za odnową. Stąd ten konflikt i kobiety, świadomie lub nie - poszły za tym jansenizmem. To było związane z patronem klasztoru Port Royal. Ja podkreślam, chodzi o wolność podejścia do podstawowych tez. Natomiast na dzisiaj te odniesienia mogą być różne.
- Ja sądzę, że na bazie spektaklu możemy też mówić o zachowaniu jednostek w systemach totalitarnych, politykę partii.
Anna Dziedzic: Również. Możemy odejść od wiary, religii...
- Nie dla wszystkich jabłko z raju - w końcowej scenie...
Anna Dziedzic: Prawidłowo to pani odczytała.
- Bezczelne zajadanie się siostry Flawii jabłkiem w sytuacji gdy inne siostry zostają wypędzone z klasztoru, a ona "ustawiła się" i zostaje - jest bardzo wymowne, i chyba rodzi wątpliwości.
Anna Dziedzic: Tak nam wyszło w czasie prób, bo to się wspólnie próbuje. Jabłko się pojawiło - raj - jak pani mówi. Z jednej strony - to jabłko przynosi arcybiskupowi siostra Flawia, częstuje go, a z drugiej strony to on "gra" tymi jabłkami. Ta symbolika jest taka delikatna, bo on jakby uwodzi je tymi jabłkami. Natomiast to wszystko nie jest takie proste, że po jednej stronie jest arcybiskup, który jest ten zły, a po drugiej stronie te święte zakonnice. To nie jest tak pokazane, dlatego, że on też ma swoje ograniczenia. Pani tu powiedziała o polityce. Ma nad sobą kardynała i Ludwika XIV. On ma przykazane wyegzekwować podpisanie deklaracji. Oczywiście występuje tu problem kariery, bo gdyby on się wycofał... On przeżywa ogromne dylematy. Gdyby się wycofał traci swoją posadę - prościej mówiąc, traci stołek. To jest bardzo współczesne. Natomiast polega na tym, że my patrzymy przez ten welon i habit zakonnicy. I w pierwszej kolejności odbiera się ten spektakl dosłownie. Jeszcze się zastanowimy co zrobić, aby to było bardziej ogólnie pokazane na temat potrzeby wolności człowieka i tej możliwości...
- Wyboru.
Anna Dziedzic: Wyboru... Myśmy to grali w - nazwijmy to - teatrze kościelnym. Tam to było odbierane jako świecki spektakl. Było zabawnie. A dzisiaj, oglądając to co się działo, patrzyłam na widownię - odbierano go bardziej jako spektakl kościelno-religijny. To jest takie moje odczucie.
- Ja odebrałam go jako uniwersalny, chociaż mogę zrozumieć dlaczego odbiera się go jako kościelny - może z powodu nowego papieża i zmian, jakie wprowadza i jak jest postrzegany też przez przedstawicieli kościoła.
Anna Dziedzic: Odbiór jest taki bo rzecz wystawiana jest w plenerze, gdyby to było w zamkniętej przestrzeni to też by było inaczej odczytane. Przychodzi widz, który chce tylko posłuchać, popatrzeć. Natomiast tu idzie w kierunku rozrywki, acha, ksiądz jest przeciwko zakonnicom.
Widzowie, pomimo dokuczliwego zimna, z ogromnym zainteresowaniem obejrzeli spektakl Port Royal. Nawet kibice w sąsiedztwie nie byli w stanie rozproszyć uwagi skupionych na akcji teatromanów. Jednym słowem - sztuka teatralna górą! - To bardzo dobra publiczność - podkreślała Anna Dziedzic. Mam na to słowo Kotarbińskiego - "spolegliwa" publiczność, na którą można liczyć, słuchająca z uwagą tak trudnego tekstu. To była odpowiedz na moje wahania, czy można pokazywać ten spektakl na Rynku.
Zamość onLine jest patronem medialnym 39. Zamojskiego Lata Teatralnego
autor / źródło: Teresa Madej
dodano: 2014-06-24 przeczytano: 4754 razy.
Zobacz podobne:
Warto przeczytać:
|
|
|
|
