Maria Grażyna Szpyra, mieszkanka Zamościa, od trzydziestu lat działająca na rzecz promocji polskiej ilustracji w kraju i za granicą, poprzez organizowanie plenerów i warsztatów ilustratorów w Krasnobrodzie, patronat nad wystawami ilustracji oraz towarzyszącymi im publikacjami książkowymi, została wyróżniona medalem Zasłużony Kulturze.

Z wnioskiem o przyznanie tego odznaczenia zwróciło się do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego środowisko ilustratorów i grafików polskich, chcąc uhonorować jej wieloletnie zaangażowanie w aktywną i efektywną pracę na rzecz rozwoju polskiej kultury i jej promowania w świecie. Inicjatywę wsparła Maria Kulik, Prezes Polskiej Sekcji IBBY - Stowarzyszenia Przyjaciół Książki Dla Młodych (International Board on Books for Young People).

Dnia 14 października 2014 roku, w Sali Konferencyjnej Biblioteki Głównej m.st. Warszawy, wobec licznie zgromadzonych gości - pisarzy, poetów, redaktorów, wydawców, ilustratorów i grafików, w blasku telewizyjnych lamp, przedstawicielka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego uroczyście udekorowała Marię Grażynę Szpyrę Medalem Zasłużony kulturze "Gloria Artis".

Grażyna Szpyra i Zdzisław Witwicki

Równo trzydzieści lat wcześniej, w roku 1984, Grażyna Szpyra, piastująca wówczas urząd dyrektora Biura Wystaw Artystycznych w Zamościu, po raz pierwszy zaprasza gości na Ogólnopolski Plener Ilustratorów w Krasnobrodzie. Aż do roku 2000 regularnie prowadzi kolejne, coroczne spotkania.

Plenery, w których uczestniczą artyści o bogatym dorobku oraz "młodzi zdolni", są wyjątkowym miejscem rozmów i konfrontacji. Opiekę artystyczną nad nimi sprawuje Zbigniew Rychlicki, potem profesor Janusz Stanny. Przyjeżdżają tu Olga Siemaszko, Zdzisław Witwicki, Józef Wilkoń, Bożena Truchanowska, Teresa Wilbik, Anna Stylo - Ginter, Jerzy Flisak, Jerzy Heintze, Wiesław Majchrzak, Elżbieta Gaudasińska, Krystyna Michałowska, Tomasz Borowski, Wanda i Bogusław Orlińscy, Halina Zakrzewska - Zalewska, Jolanta Marcolla, Krystyna Lipka - Sztarbałło, Anna Sędziwy, Małgorzata Sawicka - Woronowicz, Leszek Ołdak, Paweł Pawlak, Ewa Kozyra - Pawlak, Artur Gołębiowski, Joanna Zimowska - Kwak, Zbigniew Kołaczek, Wojciech Kołyszko, Stanisław Ożóg, Aleksandra Michalska - Szwagierczak, Inez Krupińska, Katarzyna Stanny, Elżbieta Wasiuczyńską, Franciszek Maśluszczak, Aleksandra Kucharska - Cybuch, Julian Bohdanowicz, niżej podpisana, a także wielu innych.

Każdy z odbywających się corocznie plenerów ma własny, wiodący temat, który nawiązuje do problemów otaczającej nas rzeczywistości. Wśród inspiracji są takie zagadnienia, jak ginący świat przyrody, ginąca architektura, relacja człowieka i środowiska. Równie często pojawiają się tematy związane z twórczością poetów i pisarzy polskich - Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Jana Kochanowskiego, Henryka Sienkiewicza, Janusza Korczaka czy Bolesława Leśmiana, odwołujące się do historii Polski, żywotów świętych, pieśni patriotycznych i ludowych.

W 2006 roku Grażyna Szpyra otrzymała nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki za zasługi dla kultury polskiej i, po przerwie związanej z utratą pracy, reaktywowała coroczne spotkania, wspierana przez profesora Janusza Stannego i Mariolę Czaplę z Krasnobrodzkiego Domu Kultury.

Na jej zaproszenie spieszymy z różnych części kraju do Krasnobrodu, aby omówić temat kolejnych warsztatów, podzielić doświadczeniami i przemyśleniami, nacieszyć pięknem Roztocza, odwiedzić stare, ukochane miejsca, pokazać je nowym uczestnikom, spotkać się z miejscowymi przyjaciółmi. Ilustracje malujemy w zaciszu pracowni, niektórzy tylko robią to na miejscu.

Grażyna Szpyra w gronie ilustratorów: od lewej: Teresa Wilbik (żona prof. Janusza Stannego), Grażyna Szpyra, Krystyna Michałowska, Hanna Grodzka-Nowak

Z wielką radością i ciekawością oglądamy potem prace kolegów, dotykamy jeszcze pachnących farbą, unikatowych wydawnictw prezentujących dorobek kolejnego pleneru, wiedząc, że nasze prace będą cieszyć oczy publiczności wielu polskich i zagranicznych galerii.

Promocja polskiej sztuki ilustratorskiej - to kolejny, bardzo ważny element działalności Grażyny Szpyry. Jej zaangażowaniu zawdzięczamy, że tysiące oryginałów dzieł ilustratorskich, zamiast trafić do szuflad, doczekało się publikacji i pojawiło na licznych wystawach, które potrafiła zorganizować naprawdę wszędzie - od światowych stolic kultury, takich jak Nowy Jork czy Londyn, po maleńkie miejscowości na polskiej prowincji.

Wystawa z naszymi ilustracjami zawędrowała do kultowej już w środowisku malarzy i ilustratorów, rozniszewskiej Galerii na Piętrze. Do Rozniszewa, wsi w radomskim zagłębiu jabłkowym, nie kursuje kolej ani autobus. Dyrektorka miejscowej galerii, Agnieszka Suska, postanowiła, że skoro dzieci nie mogą pojechać do galerii, galeria przyjedzie do nich. Dzięki temu zostaliśmy zaproszeni na wernisaż ilustracji do albumu z pieśniami ludowymi "Tam za dworem, za jeziorem...". Liczne nasze spotkania (w szkołach, galeriach czy sanatoriach) i sympozja na temat ilustracji, to szczególna zasługa Grażyny Szpyry w upowszechnianiu kultury.

Ostatnio tematem warsztatów były pieśni i piosenki ludowe zapamiętane przez Mariannę Szpyrę, mieszkankę okolic Krasnobrodu, matkę Grażyny. Cieszyliśmy się, że 93-letnia Marianna doczekała wydania "swojej książki", mogła obejrzeć i skomentować wszystkie ilustracje. Niestety, w maju tego roku Marianna opuściła nas na zawsze. Dobrze, że wystawa z naszymi ilustracjami do "jej" piosenek nadal wędruje po kraju.

Ponad Krasnobrodem wznosi się Szpyrowa Góra, z której roztacza się piękny widok. Jakimż silnym rodem muszą być Szpyrowie, skoro mają swoją własną górę! Taka jest też i Grażyna Szpyra - silna, wytrwała, niezawodna. Bezinteresownie oddana sztuce i kulturze. Najważniejsze jest jednak to, jak wiele dobrego robi dla ludzi.

Wszystkim młodym życzę, by pani Grażyna miała jeszcze chęci i siły na zorganizowanie kolejnych warsztatów, na których się będą mogli spotkać twórcy różnych pokoleń.

Dziękujemy naszemu mecenasowi sztuki i jesteśmy dumni z uhonorowania jej Medalem Zasłużony Kulturze "Gloria Artis".

Profesor Janusz Stanny powiedział: "Krasnobrodzkie plenery organizowane przez Grażynę Szpyrę charakteryzowała wysoka jakość intelektualna działań wykraczających poza obszar plastyczny i posiadających cechy mądrej działalności kulturotwórczej".