W pierwszym dniu kalendarzowej wiosny (21 marca 2010 r.), przy pięknej pogodzie i ciepłym wietrze topiącym resztki roztoczańskiego śniegu w Guciowie nad Wieprzem zaroiło się od gości przybywających do zagrody Anny i Stanisława Jachymków.

Nie chodziło bynajmniej o topienie Marzanny, lecz o prezentację nowego wydawnictwa Muzeum Zamojskiego. Gospodarze, ubrani w piękne stroje ludowe, przyjęli przybyłych gości ze słynną guciowską serdecznością. Towarzyszyła równie godnie prezentująca się para - niczym Para Młodych już po oczepinach - w osobach Marii i Marka Rzeźniaków. Spotkanie uświetnili: Prezydent Zamościa Marcin Zamoyski, Przewodniczący Rady Powiatu Zamojskiego Kazimierz Mielnicki, ks. Paweł Słonopas - proboszcz z Bondyrza oraz ks. Stanisław Sochan z Górecka, prezes STL Władysław Sitkowski, prezes ZTF Stanisław Orłowski, prezes zamojskiego oddziału PTL Maria Fornal, mieszkańcy Guciowa i liczni zaproszeni goście.

Zebranych przywitali gospodarze Zagrody Guciów i dyrektor Muzeum Zamojskiego Andrzej Urbański przedstawiając powód spotkania. Było nim kolejne wydawnictwo Muzeum, tym razem poświęcone tradycyjnemu haftowi ludowemu w stroju zamojskim. Książka autorstwa Elżbiety Piskorz-Branekovej jest ukoronowaniem kilkuletnich badań nad tym problemem rozpoczętym przy udziale zmarłego przed rokiem zamojskiego etnografa Ryszarda Kamińskiego i hołdem złożonym jego pamięci.

Dr Piotr Kondraciuk, wicedyrektor Muzeum wygłosił wykład przybliżający zebranym zagadnienie stroju ludowego w regionie zamojskim, przedstawił różne typy ubioru codziennego i świątecznego, nakrycia głowy, buty, pasy itd. ilustrując poruszane zagadnienia archiwalnymi zdjęciami.

Wprowadzenie w nastrój ułatwił zespół "Wesołe Gosposie" z Kolonii Sitaniec, który zaśpiewał gościom wiązankę pieśni ludowych - od nostalgicznych po prześmiewcze, dowcipne i "życiowe". Pan Władysław Sitkowski kontynuował temat recytując swoje wiersze i fraszki.

Pamiętając o Roku Szopenowskim przypomniano fakt, że Fryderyk Chopin w swojej twórczości inspirowany był przez muzykę ludową. Została wspomniana wizyta kompozytora w majątku Tytusa Woyciechowskigo w Poturzynie k. Tomaszowa Lubelskiego. Natomiast Piotr Stopa zagrał kilka najbardziej znanych utworów Chopina.

Spotkanie zakończono tradycyjnym guciowskim poczęstunkiem i długo, przy gasnącym świetle dnia, trwały jeszcze rozmowy i wspomnienia zainspirowane pięknie wydaną książką.

* * *

Strój, który nazywamy dziś zamojskim, przez wiele lat nie wzbudzał specjalnego zainteresowania - pisze w publikacji Elżbieta Piskorz-Branekova - kustosz Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Na szczęście dla badaczy, zachowała się literatura i prezentująca go ikonografia. Taki opis znajdziemy m.in. w tomie "Lubelskie" Oskara Kolberga. Wiele uwagi poświęciła temu tematowi Janina Petera w artykułach: "Ludowy strój zamojski na przełomie XIX i XX wieku", "Co dawniej noszono. Czyli XIX wieczna moda zamojskich wieśniaków", "Stroje ludowe Zamojszczyzny".

Ciekawostką jest, że najstarsza, publikowana fotografia z okolic Zamościa, przedstawiająca strój zamojski, pochodzi z 1884 roku i prezentuje członków Orkiestry Włościańskiej Karola Namysłowskiego. Należy dodać, że duży wpływ na nobilitacją męskiego stroju ludowego miały właśnie sukcesy sceniczne Orkiestry, które nie tylko spopularyzowały muzykę naszego regionu, ale także jego ubiór, jako efektowny kostium sceniczny.

Na podstawie literatury i kolekcji elementów stroju zamojskiego Elżbieta Piskorz-Branekova przekazuje nam bardzo interesujący opis rodowodu tego stroju. Temat został doskonale zobrazowany rysunkami i fotografiami. Równie wnikliwie autorka potraktowała prezentację haftu zamojskiego, który dziś pełni przede wszystkim funkcje zdobnicze. Publikacje kończą katalogi elementów stroju: w zbiorach Muzeum Zamojskiego w Zamościu (78 pozycji), w zbiorach Muzeum Lubelskiego w Lublinie (50 pozycji) i w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie (19 pozycji) - również opracowane przez panią kustosz Działu Etnografii Polski i Europy.

Autorami fotografii są: Ryszard Kamiński, który rozpoczął zbieranie i opracowywanie materiałów do całościowej publikacji a przedwczesna śmierć nie pozwoliła na jej ukończenie oraz Henryk Szkutnik i Jacek Święch. Koordynatorem projektu, autorem okładki, układu graficznego i opracowania DTP jest dr Piotr Kondraciuk.

Andrzej Urbański dyrektor Muzeum Zamojskiego liczy, że ciekawe opracowanie spotka się z życzliwym przyjęciem ze strony Czytelników i spełni oczekiwania zainteresowanych.

Elżbieta Piskorz-Branekova - Tradycyjny haft ludowy w stroju zamojskim, Wydawca: Muzeum Zamojskie, 2009. Publikacja zrealizowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu operacyjnego Dziedzictwo kulturowe, Priorytet 5. Ochrona dziedzictwa kultury ludowej.