Koncepcja projektowa zakłada kompleksową modernizacje i rewaloryzację Nadszańca K2 i Bastionu VI wraz z jego rozbudową i adaptacją do nowej funkcji jako siedziby Fundacji Centrum Wysiedlonych na Zamojszczyźnie.

Prezentacji koncepcji przedstawionej w pracy magisterskiej dokonała, 24 sierpnia br. w Sali Consulatus w Ratuszu, absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach Joanna Nieścior, zaproszona przez Fundację Centrum Wysiedlonych na Zamojszczyźnie.

"POMOST" - Centrum Wysiedleń i Pojednania w Zamościu Rewitalizacja zespołu Bastionu VI

Jak referowała Joanna Nieścior - Na potrzeby pracy dyplomowej przeprowadziła szereg analiz: materiałów historycznych, dokumentów planistycznych i krajobrazu. Po szeregu konsultacji wybrała zespół Bastionu VI. Podkreśliła, że jest to projekt koncepcyjny, opierający się na materiałach historycznych oraz wiedzy o stanie zachowania do dnia 31 maja 2011r. Powyższe ramy czasowe wiążą się z wdrażaniem przez Miasto Zamość projektu pt. "Twierdza Zamość" w ramach, którego trwały badania archeologiczne mogące wpłynąć na zmianę wytycznych.

Po przeprowadzeniu badań archeologicznych, szczególnie na terenie Bastionu VI, konieczne będzie w przyszłości dostosowanie projektu do aktualnych wyników badań. Także zaadaptowanie zespołu do funkcji aktywizującej rozwój Starego Miasta dzięki całorocznej ofercie kulturalnej, wzbogacenie programu usług atrakcyjnych turystycznie. Szeroka oferta edukacyjna miałaby być skierowana również dla młodzieży z Zamościa. Na podstawie analiz Joanna Nieścior sformułowała wytyczne, m.in. odbudowę bastionu, zmianę pokrycia dachu Nadszańca.

Założenia budowlane

Koncepcja projektowa zakłada kompleksową modernizacje i rewaloryzację Nadszańca K2 i Bastionu VI wraz z jego rozbudową i adaptacją do nowej funkcji. Jeśli chodzi o Nadszaniec to - podstawową zasadą jest zachowanie i wyeksponowanie unikalnych walorów zabytku, wydobycie elementów detalu historycznego. W przypadku Bastionu VI - elewacje zewnętrzne zostałyby poddane rewaloryzacji z jak największa dbałością o prawdę historyczną i szczegóły, aby jak najwierniej oddać charakter historyczny bryły Bastionu VI. - Jest to tym bardziej istotne, gdyż stanowi on jeden z ważniejszych elementów całości obwodu fortyfikacyjnego Zamościa. Proponowane rozwiązanie projektowe umożliwia etapowanie inwestycji w zależności od rozwoju działalności Fundacji, jej rosnących potrzeb i możliwości finansowych. Etap pierwszy obejmuję rewaloryzację Nadszańca i Bastionu z utworzeniem w jego centralnej części zagłębionej przestrzeni - miejsca refleksji. Natomiast w drugim etapie przewiduje się umieszczenie w Bastionie w wyżej wymienionej przestrzeni centralnej sali audytoryjnej - podkreśliła autorka koncepcji.

Funkcje Bastionu VI i Nadszańca K2

Obiektom przypisano funkcje. Podstawowa kulturalna, mieszcząca się w bastionie w skład której wchodzą: muzeum z wystawą stałą zlokalizowaną przy murach zewnętrznych bastionu oraz kazamatach, muzeum z wystawą czasową, zlokalizowaną w holu głównym bastionu, a także muzeum terenowe. Funkcja edukacyjna w Nadszańcu, składającą się z części konferencyjnej: media teki, sal wykładowo - warsztatowych, sali edukacyjnej przedszkolnej oraz funkcje uzupełniające: administracja, gastronomiczna, usługowa. Funkcje te zostały rozmieszczone w sposób, umożliwiający niezależne użytkowanie poszczególnych części zespołu. Cały zespół byłby przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych.



W rewitalizowanym zespole funkcja muzealna została umieszczona w Bastionie. Składa się na nią: ekspozycja muzealna, przestrzeń refleksji i kontemplacji, w której na odbiorcę oddziałują: symboliczna "droga" prowadząca w przestrzeń nazwaną "nieznanym", ograniczona trzema płaszczyznami bez przykrycia. Jest ona usytuowana na osi Nadszańca, oddzielona od niego strefą wejściową od Bastionu, pełniącą również funkcje ekspozycyjne (wystawy czasowe).

Wymiar muzeum

Zaplanowano muzeum wystaw stałych w północnym czole Bastionu, gdzie ekspozycja będzie mieć charakter informacyjny i przedstawi metody działania okupanta na terenach wysiedlanych oraz opór mieszkańców. W kazamacie północnej dzięki nowoczesnym technologiom audiowizualnym zwiedzający zapozna się z historią wysiedleń na terenie Polski. Na poziomie antresoli zlokalizowana zostałaby ekspozycja dotycząca martyrologii Dzieci Zamojszczyzny. W południowym czole Bastionu, gdzie przestrzeń jest silnie nacechowana emocjonalnie, poprzez zwężenie jej szerokości i mocne zaciemnienie i ograniczenie elementów wyrazu - znajdzie się zobrazowanie drugiego etapu akcji pacyfikacyjno-wysiedleńczej o znacznym nasileniu działań okupanta. Równolegle do tej przestrzeni zostanie udostępniona w uproszczonej formie galeria strzelnicza, gdzie przedstawiano by losy poszczególnych osób.

Dodatkowo kazamata południowa zostałaby przeznaczona na podsumowanie ekspozycji, a z nuej droga prowadziłaby ponownie do hallu. Węzły sanitarne i szatnie działałyby niezależnie od nadszańca. Joanna Nieścior w swojej pracy dyplomowej nie opracowała szczegółów i detali wystawy ekspozycyjnej oraz dokładnej jej treści z uwagi na fakt, że powinna ona stać się przedmiotem osobnego opracowania.

Wymiar konferencyjny

W obiektach zaplanowano dwie sale konferencyjne, jedna o charakterze audytoryjnym z miejscami siedzącymi dla 75 osób oraz z dwoma miejscami dla osób niepełnosprawnych, druga dla 32 osób, z możliwością podziału na dwie mniejsze. W drugim etapie powstałaby sala widowiskowo audytoryjna dla 300 osób z zapleczem.



Autorka koncepcji założyła, że edukacyjna Mediateka to aranżacja jej w formie otwartej przestrzeni. Jednoznacznie wydzielone zostałyby tylko obszary recepcji, katalogów, wypożyczeń i zwrotów oraz pomieszczenie do pracy cichej. Pozostała część media pozwala na maksymalne dopasowanie do potrzeb użytkowników, tak aby mogła służyć do przeglądania mediów a także do tworzenia paneli dyskusyjnych, spotkań autorskich, realizacji inicjatyw młodzieżowych. Na jej potrzeby powstałby odrębny węzeł sanitarny. Powstałyby również trzy sale edukacyjno- -warsztatowe, każda z nich dla 20 osób plus pomieszczenie dla tutorów. W południowej części Nadszańca, wydzielona, z odrębną klatka schodową powstałaby część administracyjna, z pokojem dyrektora zespołu, sekretariatem i księgowością.

* * *

Joanna Nieścior podziękowała za pomoc przy przygotowaniu prezentacji koncepcji: Marii Gmyz, Bogdanowi Łasosze, Jerzemu Zacharowi, Barbarze Skórzyńskiej, Grażynie Żurawickiej oraz Wiesławowi Komanowi oraz swojej promotorce dr Elżbiecie Szponar-Regulskiej. - Pochodzę z Zamościa. Postanowiłam wykonać projekt dotyczący czegoś, co jest mi bliskie, z korzyścią dla mojego miasta. Uważam, że temat przesiedleń jest tematem trudnym i większość młodych ludzi wolałaby go nie poruszać, lecz mimo to, chciałam pracować nad projektem wzbogacającym i rozwijającym moje rodzinne miasto, u którego podstaw leży dbałość o jego dziedzictwo kulturowe i edukacje historyczna - uzasadniała swoją decyzję Joanna Nieścior.

Jak podkreślił Bogdan Łasocha - Fundacja Centrum Wysiedlonych na Zamojszczyźnie z dużym zainteresowaniem oczekiwała pracy dyplomowej młodej absolwentki Wydz. Architektury Politechniki Śląskiej Joanny Nieścior. Pochodząca z Wierzchowin, absolwentka III LO w Zamościu z materiałów udostępnionych przez Fundację, pod fachowym kierunkiem "innej zamościanki" p. prof. Elżbiety Szponar-Regulskiej, przy życzliwości konserwatora zabytków przygotowała pracę dojrzałą i nowatorską. - Ostatnio dostaliśmy wiadomość że będzie przedstawiona do nagrody Skrypija i Nowickiego za najlepszy dyplom w roku akademickim 2012 - powiedział Bogdan Łasocha, który zauważył, że już sam tytuł "POMOST Centrum Wysiedleń i Pojednania..." sugeruje nowe podejście do "starego tematu" wysiedleń. Zdaniem Fundacji nie do końca rozliczyliśmy się z tematem II wojny światowej. Nawet Niemcy, które ponoszą winę za jej okropności, zrobili to lepiej. Fundacja Eryki Steinbach jest bezpośrednio finansowana przez rząd niemiecki. Problemem jest w tzw. Polityka historyczna, która właściwie w Polsce nie istnieje, a za którą odpowiada m.in. IPN i MSZ.